Ρήξη Χιαστών
Η άρθρωση του γόνατος αποτελείται από τέσσερις κυρίως συνδέσμους, οι οποίοι ενώνουν το μηριαίο οστό με την κνήμη, δίνοντας στην άρθρωση τη σταθερότητα που χρειάζεται. Ο έσω και ο έξω πλάγιος σταθεροποιούν αντίστοιχα τα πλαϊνά μέρη.
Ανατομία Γόνατος
Ο πρόσθιος χιαστός, με έδρα το κέντρο του γονάτου, περιορίζει την περιστροφή και την εμπρόσθια κίνηση της κνήμης.
Ο οπίσθιος χιαστός, με έδρα επίσης το κέντρο του γονάτου, περιορίζει την οπίσθια κίνηση της κνήμης. Οι δύο χιαστοί παίρνουν το όνομά τους από την χίαση που δημιουργούν μεταξύ τους.
Υπάρχουν επίσης ο έσω και έξω καθεκτικός και ο ιγνιακός σύνδεσμος, οι οποίοι έχουν μικρότερη σταθεροποιητική ικανότητα.
Ποιος ο ρόλος των χιαστών – Πώς τραυματίζονται
Πρόσθιος χιαστός
Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος (ΠΧΣ) στέκεται εμπόδιο στην πρόσθια ολίσθηση της κνήμης στην περίπτωση που ο μηρός είναι σταθερός και στην οπίσθια ολίσθηση του μηρού όταν η κνήμη είναι σταθερή. Επίσης ελέγχει σε μεγάλο βαθμό την υπερέκταση. Για να συμβεί ένας τραυματισμός στον πρόσθιο χιαστό σημαίνει ότι η καταπόνηση είναι μεγάλη, μετά από έντονη αθλητική δραστηριότητα.
Στη ρήξη του πρόσθιου χιαστού, το πέλμα μένει ακούνητο στο έδαφος, ενώ ο κορμός στρίβει πάνω από το γόνατο. Ανάλογα με το μέγεθος της ροπής της δύναμης, μπορεί να συμβεί ρήξη και στους δύο συνδέσμους. Sports όπως το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ, το tennis, το σκι είναι επίφοβα για ρήξη πρόσθιου χιαστού.
Οπίσθιος χιαστός
Ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος (ΟΧΣ) είναι σημαντικός για τη σταθερότητα του γόνατος. Εμποδίζει την οπίσθια ολίσθηση της κνήμης σε σχέση με τον μηρό. Για να τραυματιστεί ο σύνδεσμος, έχει προηγηθεί μια αθλητική κάκωση ή κάποιο ατύχημα. Ταυτόχρονα με τη ρήξη του ΟΧΣ, παρατηρούνται σχεδόν πάντα κι άλλες συνδεσμικές βλάβες.
Η ρήξη του οπίσθιου χιαστού είναι σοβαρότερη και σπανιότερη από τον πρόσθιο. Συνήθως μετά από ισχυρή βία σε αθλητές υψηλών επιπέδων, η ρήξη συνυπάρχει με άλλες βλάβες όπως ρήξη πρόσθιου, ρήξη μηνίσκου ή ρήξη έσω ή έξω πλάγιου.
Συνήθη αίτια Ρήξης Πρόσθιου Χιαστού – Προτιμήσεις φύλου/ηλικίας
Λόγω ανατομικών διαφορών σε σχέση με τους άντρες, οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες για ρήξη πρόσθιου χιαστού. Μερικές αιτίες είναι ότι οι γυναίκες, λόγω της φαρδιάς τους λεκάνης η γωνία Q αυξάνεται μαζί με τις στροφικές δυνάμεις που δέχεται το γόνατο. Τέλος, λόγω εγγενούς ανισορροπίας μεταξύ τετρακέφαλων και καθεκτικών, ο χιαστός δέχεται περισσότερα φορτία σε σχέση με τους άνδρες. Από την άλλη άνδρες δραστηριοποιούνται στα αθλήματα που είναι περισσότερο επίφοβα, επομένως τα ποσοστά συχνότητας είναι σχετικά.
Κυρίως οι νέες ηλικίες και ειδικά οι αθλητές, λόγω τραυματισμού, παθαίνουν ρήξη στους χιαστούς. Από την άλλη ένα τροχαίο ατύχημα μπορεί να συμβεί σε κάθε ηλικία, προκαλώντας ταυτόχρονη ρήξη οπίσθιου και πρόσθιου ή μεμονωμένη.
Αιτιολογία Ρήξης Προσθίου Χιαστού Συνδέσμου
Κάθε ένας από τους συνδέσμους του γόνατος, μπορεί να τραυματιστεί μεμονωμένα ή μαζί με άλλους συνδέσμους.
Μερικές από τις κυριότερες αιτίες της ρήξης χιαστού, είναι:
- Ταχύτατη και απρόσεκτη αλλαγή στην κατεύθυνση ενός αθλητή
- Συνέπεια απότομου ελιγμού ή απότομης προσγείωσης ενός αθλητή (υπερέκταση γόνατος)
- Πρόσκρουση γονάτου σε κάποιο εμπόδιο
- Προηγούμενη βλάβη (π.χ. κάκωση πλάγιου χιαστού ή ρήξη μηνίσκου) που συνετέλεσε στην ρήξη
Όταν οι παραπάνω κινήσεις συμβούν μαζί ή μεμονωμένα και η δύναμη που ασκείται είναι μεγαλύτερη από αυτή που αντέχει το άτομο, τότε συμβαίνει η ρήξη.
Συμπτώματα Ρήξης Προσθίου Χιαστού Συνδέσμου
Τα τυπικά συμπτώματα της ρήξης πρόσθιου και οπίσθιου χιαστού είναι για αρχή ένας υπόκωφος ήχος προερχόμενος από το εσωτερικό του γονάτου.
Οι περισσότεροι ασθενείς περιγράφουν ότι κατά τον τραυματισμό, νιώθουν ότι χάνουν το γόνατό τους. Στην συνέχεια εμφανίζεται οίδημα, έντονο ή όχι. Η βάδιση γίνεται δυσκολότερη και αρκετά επώδυνη τις επόμενες μέρες.
Σε συνδυασμό με την δυσκαμψία του γονάτου και το αίσθημα αστάθειας καθίσταται αναγκαία η ιατρική διάγνωση.
Στάδια διάγνωσης και ταξινόμησης της σοβαρότητας της ρήξης Προσθίου Χιαστού Συνδέσμου
Εκτός από το ιστορικό που λαμβάνει ο γιατρός από τον ασθενή, ακούει την περιγραφή του την ώρα του τραυματισμού για να βγάλει τα πρώτα συμπεράσματα, σχετικά με το αν η ρήξη είναι πρόσθια ή οπίσθια.
Μέσα από την κλινική εξέταση, τα περισσότερα ιατρικά τεστ προκύπτουν θετικά (Noulis test, anterior drawer test, pivot shift test) και αξιολογούνται από τον γιατρό για την πρώτη –σχεδόν σίγουρη- διάγνωση. Στην περίπτωση που ο τραυματισμός είναι πολύ έντονος και ο ασθενής μη συνεργάσιμος, η κλινική διάγνωση καθίσταται ατελής. Η μαγνητική τομογραφία, εδώ δίνει την οριστική λύση με την ολοκληρωμένη απεικόνιση της βλάβης.
Βαθμίδες ταξινόμησης ρήξης πρόσθιου χιαστού
- 1ος βαθμός: Ένας μικρός αριθμός ινών στον σύνδεσμο έχει υποστεί ρήξη, αλλά η δραστηριότητα είναι επηρεάζεται.
- 2ος βαθμός: Ένας μεγάλος αριθμός των ινών στον σύνδεσμο έχει υποστεί ρήξη, με αποτέλεσμα η δραστηριότητα είναι περιορισμένη.
- 3ος βαθμός: Όλες οι ίνες στον σύνδεσμο έχουν υποστεί ρήξη, με αποτέλεσμα τον πλήρη περιορισμό της δραστηριότητας και της λειτουργικότητας του γονάτου. Το χειρουργείο εδώ είναι μονόδρομος.
Βαθμίδες ταξινόμησης ρήξης οπίσθιου χιαστού
- 1ος βαθμός: Συμβαίνει μία διάταση των ινών, χωρίς να υπάρχει πλήρη ρήξη.
- 2ος βαθμός: Χωρίς να συμβαίνει πλήρη ρήξη, υπάρχει μία σημαντική επιμήκυνση του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου.
- 3ος βαθμός: Συμβαίνει ολική ρήξη συνδέσμου με μεγάλη αστάθεια.
Θεραπεία ρήξης χιαστού συνδέσμου ανά στάδιο – Συντηρητική – Χειρουργική
Για να προβεί ο γιατρός στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας, εξετάζει προσεκτικά τον βαθμό της ρήξης, το επίπεδο δραστηριότητας του ασθενούς και το εάν υπάρχουν συνοδές συνδεσμικές βλάβες.
Μερική ρήξη του Πρόσθιου Χιαστού Συνδέσμου
ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η μη χειρουργική – συντηρητική θεραπεία είναι το πρώτο βήμα σε μία μερική ρήξη που φαίνεται να μπορεί να αποκατασταθεί.
Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα φυσικοθεραπείας, είναι απαραίτητο για την αποκατάσταση της μυϊκής δύναμης και ενδυνάμωσης.
Στην φάση της φυσικοθεραπείας είναι σημαντική η επιτυχία της ιδιοδεκτικότητας, δηλαδή της ακριβής ρύθμισης των κινήσεων μέσω του εγκεφάλου και της επανεκπαίδευσης των κατεστραμμένων νεύρων στην κινητική ομαλότητα της άρθρωσης.
ΝΑΡΘΗΚΑΣ
Σε πολλές περιπτώσεις είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί ένας νάρθηκας, για να σταθεροποιεί το πόδι και και να του παρέχει ανατομική υποστήριξη.
Ο νάρθηκας είναι λεπτός και εύκολα προσαρμόζεται στην καθημερινή κινητοποίηση των ασθενών.
{slider Ολική ή μερική ρήξη του Πρόσθιου Χιαστού Συνδέσμου}
ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ
Η χειρουργική θεραπεία σε γενικές γραμμές αποκαθιστά καλύτερα την κυρίως λειτουργία του γόνατος. Ειδικά σε νέα και μέσης ηλικίας άτομα πρέπει να επιλέγεται για την πλήρη αποκατάσταση και την συνέχιση των αθλητικών δραστηριοτήτων.
ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ
Με τη λήψη μοσχευμάτων από το ίδιο το άτομο –αποκλείοντας τον κίνδυνο ανοσολογικών αντιδράσεων- εξασφαλίζεται η καλύτερη ενσωμάτωσή τους στην περιοχή τοποθέτησης.
ΑΡΘΡΟΣΚΟΠΗΣΗ
Η αρθροσκόπηση στην ρήξη πρόσθιου χιαστού επιδιορθώνει και διαγιγνώσκει ταυτόχρονα τη ρήξη και άλλες συνυπάρχουσες βλάβες ή αλλοιώσεις στους χόνδρους. Με την αρθροσκόπηση, εξασφαλίζεται καλύτερη μετεγχειρητική πορεία του ασθενούς, με αξιοσημείωτα αποτελέσματα.
ΣΥΝΔΕΣΜΟΠΛΑΣΤΙΚΗ
Σε ασθενείς που οι λειτουργικές απαιτήσεις είναι μεγάλες, η συνδεσμοπλαστική του ΠΧΣ είναι απαραίτητη. Ο χειρουργός προβαίνει στην ανακατασκευή του συνδέσμου με αυτόλογο δικό του μόσχευμα. Η επέμβαση γίνεται αρθροσκοπικά. Δύο μικρές τομές 0.3 cm από τις οποίες μέσω μικροσκοπικών εργαλείων γίνεται η τοποθέτηση του μοσχεύματος, το οποίο έχει ληφθεί από τον ίδιο τον ασθενή μέσω μιας μικρής τομής περίπου 2 cm.
Ο χρόνος αποκατάστασης εξαρτάται. Κυμαίνεται από 3 μήνες ανάλογα με τις απαιτήσεις (επάγγελμα-άθλημα) του ασθενούς.
Μερική ρήξη του Οπίσθιου Χιαστού Συνδέσμου
ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Η ρήξη του ΟΧΣ σε αντίθεση με την ΠΧΣ έχει την ικανότητα επούλωσης από τον ίδιο τον οργανισμό, επομένως η φυσικοθεραπεία και η εφαρμογή ειδικού νάρθηκα διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αποκατάσταση της βλάβης. Στις περιπτώσεις της μεμονωμένης ρήξης, χωρίς αστάθεια τα αποτελέσματα είναι αξιοθαύμαστα. Σε αυτές τις συνθήκες εφαρμόζεται και ένας ειδικός λεπτός και λειτουργικός νάρθηκας για την σταθεροποίηση της κνήμης, ενώ ταυτόχρονα ο ασθενής ακολουθεί ένα ειδικά διαμορφωμένο πρόγραμμα φυσικοθεραπείας 4 μηνών.
ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ
Όταν κι άλλες συνδεσμικές βλάβες έχουν λάβει χώρα, είναι απαραίτητη η χειρουργική αρθροπλαστική αποκατάσταση των συνδέσμων, για την πλήρη σταθεροποίηση. Η συνδεσμοπλαστική πραγματοποιείται με αρθροσκόπιο, με τη λήψη αυτομοσχεύματος στην ανακατασκευή των συνδέσμων.
Είδος αναισθησίας- Χρόνος Παραμονής στο Νοσοκομείο – Χρόνος αποκατάστασης
Η νοσηλεία στην χειρουργική αποκατάσταση του πρόσθιου και του οπίσθιου συνδέσμου είναι μιας ημέρας και ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει σπίτι του την επομένη. Η αναισθησία είναι περιοχική με συνδυασμό μέθης.
Ο χρόνος αποκατάστασης ποικίλει ανάλογα με το είδος της βλάβης και το χειρουργείο. Απαιτούνται 3-6 μήνες ανάλογα με τις απαιτήσεις (επάγγελμα –άθλημα) του ασθενούς.
Γενικοί κανόνες πρόληψης
- Καλό μυϊκό σύστημα
- Καλό ζέσταμα μυών πριν την άθληση
- Αποφυγή απότομης επιβάρυνσης της άρθρωσης του γονάτου
- Επιλογή κατάλληλων υποδημάτων
- Διατήρηση του φυσιολογικού σωματικού βάρους